Transformationeel leiderschap? Dat zit zo

Je hebt een sterk team, maar de energie is weg. Er komen weinig ideeën en mensen raken minder betrokken. De prestaties blijven achter. Wat kun je doen? In dit artikel lees je hoe transformationeel leiderschap de motivatie, inspiratie en samenwerking terugbrengt. En hoe dit bijdraagt aan het succes van je bedrijf.

Wat is transformationeel leiderschap?

Transformationeel leiderschap is een vorm van leiderschap waarbij je anderen inspireert, motiveert en verbindt. Bij deze leiderschapsstijl draait het om transformatie: veranderen vanuit een uitdagende visie. Daarbij kijk je waar de kansen liggen voor groei en ontwikkeling. Voor de werknemers zelf en het bedrijf.

Wat zijn de kenmerken van een transformationeel leider?

Transformationele leiders herken je aan hun motiverende, inspirerende en coachende houding. Ze zijn een rolmodel voor anderen en hebben een aansprekende visie. Volgens hoogleraar leiderschap en organisatieverandering Janka Stoker bezit een transformationeel leider overtuigingskracht. Ook kan een transformationeel leider goed schetsen waar hij of zij naartoe wil. En waarom dat doel belangrijk is.

Een goede transformationeel leider motiveert

Onderweg naar dat hogere doel, helpen transformationele leiders werknemers hun talenten te gebruiken. Bijvoorbeeld door persoonlijke ontwikkeling te stimuleren. En door mensen zelf keuzes te laten maken (autonomie). Deze leiders leggen niet graag dingen op aan een ander. Ze geloven: een goede leider motiveert mensen om zelf initiatief te nemen en met ideeën te komen.

De werknemer staat centraal

Daarnaast hebben transformationele leiders veel persoonlijke aandacht voor hun werknemers. Ze stellen de werknemer centraal. Deze leiders kunnen zich goed inleven in de ander. Ook zijn ze verbindend en communicatief sterk. Ondanks hun duidelijke leidersrol voelt het contact gelijkwaardig aan. Er is sprake van wederzijds vertrouwen. 

Een voorbeeld is de Engelse voetbalcoach Gareth Southgate. Die liet spelers meepraten over beslissingen in ‘leiderschapsteams’. Ook bracht hij spelers samen met het groepsspel Weerwolven – een teamtraditie.

Out-of-the-box denken

Tot slot durven transformationele leiders out-of-the-box te denken. Ze zijn creatief in het bedenken van ideeën, oplossingen en strategieën. Problemen? Die zien ze als uitdagingen of kansen. Fouten? Die kun je aangrijpen als leermomenten.

Hoe ziet transformationeel leiderschap er in de praktijk uit?

Transformationeel leiderschap is goed zichtbaar in het dagelijks handelen van een leider. Het volgende voorbeeld laat dit zien.

Praktijkvoorbeeld: individuele aandacht en intellectuele stimulatie

Een manager bij een adviesbureau geeft zijn teamleden veel persoonlijke aandacht. Met motiverende gespreksvoering vraagt hij naar hun doelen en interesses. Zo versterkt hij hun intrinsieke motivatie. Door positieve feedback te geven, krijgen ze meer zelfvertrouwen. Ook durven ze nieuwe uitdagingen aan te gaan. Zijn enthousiasme maakt dat ze zin hebben in hun werk.

Bovendien prikkelt hij hun creativiteit. Bijvoorbeeld met vragen als: 'Hoe zou je dit anders kunnen bekijken?' Of: 'Stel dat er één oplossing is waar nog niemand aan gedacht heeft, wat kan dat zijn?' Met coachmodellen zoals het GROW-model prikkelt hij werknemers om anders te denken en doen. Door deze aanpak daalde het personeelsverloop.

Wat zijn de voordelen van transformationeel leiderschap?

Transformationeel leiderschap tonen kan veel voordelen opleveren. Voor je werknemers én voor je bedrijf. Om te beginnen bij je werknemers:

• Door transformationeel leiderschap willen zij hun beste werk leveren. Ze ervaren namelijk meer intrinsieke motivatie.
• Ze blijven leren. Door jouw focus op persoonlijke en professionele groei kunnen ze dat ook. Want je geeft ze veel ruimte om kennis en vaardigheden te ontwikkelen.
• Met jou als transformationele leider aan het roer worden ze beter in hun werk.
• Ze ervaren meer werkgeluk.

De winst van transformationeel leiderschap voor je bedrijf

• Onderzoek laat zien dat transformationeel leiderschap voor betere bedrijfsprestaties zorgt.
• Transformationeel leiderschap stimuleert innovatie. Zoals het ontwikkelen van nieuwe producten of werkmethodes.
• Transformationeel leiderschap vergroot het aanpassingsvermogen van je organisatie. Je kunt bijvoorbeeld snel inspelen op veranderingen in de markt.
• Transformationeel leiderschap vergroot de betrokkenheid.
• Als transformationeel leider help je het personeelsverloop te verminderen.
• De transformationele leiderschapsstijl verlaagt ook het ziekteverzuim.

Wat is het verschil tussen transformationeel en situationeel leiderschap?

Naast transformationeel leiderschap zijn er andere leiderschapsstijlen. Situationeel leiderschap bijvoorbeeld. Bij dit type leiderschap stem je je manier van leidinggeven af op de situatie. Je kijkt of een werknemer een taak kan of wil uitvoeren. Op basis daarvan stuur je deze persoon veel of weinig aan. Transformationeel leiderschap is minder sturend. Je geeft werknemers liever meer vrijheid. En prikkelt hun gevoel van eigen verantwoordelijkheid.

Wat is het verschil tussen transformationeel en transactioneel leiderschap?

Bij transactioneel leiderschap staat het nakomen van afspraken en regels centraal. Als transactioneel leider beloon en corrigeer je werknemers. Je koppelt bijvoorbeeld bonussen of beoordelingen aan individuele prestaties.

Transactionele leiders leunen op extrinsieke motivatie: werknemers doen iets omdat ze er wat voor krijgen of mee vermijden. Als transformationeel leider richt je je meer op zingeving en persoonlijke groei. Je stimuleert de intrinsieke motivatie: werknemers doen iets omdat het plezier of voldoening geeft.

Wat doet transformationeel leiderschap met je team?

Je team kan zich optrekken aan transformationeel leiderschap. Een heldere ambitie van jou als transformationeel leider geeft namelijk een gevoel van verbondenheid. Bovendien heb je aandacht voor de samenwerking binnen een team. Je kijkt steeds hoe mensen elkaar kunnen versterken. Zo zorg je dat het team productiever is en beter werk levert. En dat de groep slimmer is dan één persoon (collectieve intelligentie).

Ook geef je als transformationeel leider je team veel vertrouwen. Daardoor ervaren teamleden vaak meer eigenaarschap en gaan ze zelfstandiger te werk.

Hoe kun je transformationeel leiderschap aanleren en ontwikkelen?

Wil jij je graag ontwikkelen tot transformationeel leider? Bedenk eerst of deze vorm van leiderschap bij je past. Sta je open voor verandering? Kun je de controle genoeg loslaten? Mag je van jezelf fouten maken?

Doe aan zelfreflectie, training en coaching

Als je besluit dat deze leiderschapsstijl bij je past, is het tijd voor diepere zelfreflectie. Ben je bijvoorbeeld goed in coachen? Voelen werknemers zich gezien door jou? Misschien ontdek je dat je je visie overtuigender kunt overbrengen. Of blijk je te controlerend of prestatiegericht. Door dit soort inzichten kun je de benodigde kwaliteiten ontwikkelen en valkuilen vermijden.

Training of coaching kan je hierbij helpen. Zo ontwikkel je de 7 kenmerken van een effectieve leider. En je laat meteen aan je werknemers zien hoe belangrijk zelfontwikkeling is.

Zoek inspiratie

Ook rolmodellen helpen je om een betere transformationele leider te worden. Welke leiders inspireren en motiveren jou? Let eens goed op wat zij precies doen (en laten). Of ken je een organisatie waar werknemers veel zingeving, betrokkenheid en motivatie ervaren? Interessant om te onderzoeken hoe het management het daar aanpakt.

Zo staat het outdoor-merk Patagonia bekend om haar inspirerende leiderschapsstijl. Dit bedrijf koppelt een duidelijke missie aan maatschappelijke invloed: ‘To save our home planet.’ Werknemers krijgen veel vrijheid en vertrouwen. Onder het motto ‘Let my people go surfing’ laat het bedrijf ze hun eigen uren indelen. Ook kunnen ze onder werktijd vrijwilligerswerk doen.

Wat zijn mogelijke nadelen van transformationeel leiderschap?

De verschillende leiderschapsstijlen hebben elk zo hun nadelen. Ook transformationeel leiderschap kent valkuilen.

Te weinig oog voor detail

Transformationeel leiderschap richt zich op een grootse visie. Daardoor verlies je misschien de operationele zaken uit het oog. Blijf dus aandacht houden voor de dagelijkse praktijk.

Onbereikbare doelen

Is je visie te groots? Dan lijken de doelen voor je werknemers misschien onbereikbaar. Dat brengt de motivatie omlaag. Maak je ambities daarom haalbaar.

Leunen op de leider

Bij bedrijven met een transformationele leiderschapsstijl leunen werknemers soms te veel op de leider. Ze halen hun inspiratie en motivatie vooral bij of uit de ander. Of ze gaan zó in de leider geloven, dat ze minder zelfstandig worden en minder kritisch denken. Wil je deze valkuil voorkomen? Stimuleer dan eigenaarschap onder je werknemers.

Minder geschikt in tijden van crisis

Niet iedere situatie is geschikt voor transformationeel leiderschap. Het werkt vooral goed als er veel creativiteit en vernieuwing nodig is. Maar heerst er chaos en onzekerheid, bijvoorbeeld door een crisis? Dan kan deze stijl averechts uitpakken. Situationeel of transactioneel leiderschap is in dat geval passender.

Niet passend bij iedere werkomgeving

Ook past transformationeel leiderschap niet even goed bij iedere werkomgeving. Bij sommige organisaties of functies staan vooral nauwkeurigheid, regels en procedures centraal. Zoals bij een accountantskantoor. Dan is de meerwaarde minder duidelijk. Hetzelfde geldt voor bedrijven waar werknemers behoefte hebben aan veel sturing en duidelijkheid.

Toch kun je ook in deze gevallen elementen van de transformationele leiderschapsstijl gebruiken. Want persoonlijke aandacht en verbondenheid door een inspirerende visie? Dat vindt bijna elke werknemer fijn.

Wat is de toekomst van transformationeel leiderschap?

Het aantal organisaties dat transformationeel leiderschap inzet, zal in de toekomst alleen maar toenemen. Deze leiderschapsstijl sluit namelijk goed aan bij verschillende trends in het bedrijfsleven. Zo verlangen werknemers steeds vaker dat ze niet alleen sturing krijgen, maar ook ruimte voor eigen keuzes. Bovendien is op afstand werken normaler geworden. Vertrouwen vanuit jou als werkgever is daardoor nog belangrijker.

Ook winnen zingeving, kernwaarden en maatschappelijke impact aan belang voor werknemers. Ben je als werkgever heel prestatiegericht? Dan word je in de toekomst minder aantrekkelijk. In ieder geval minder dan een bedrijf dat ook aandacht heeft voor zingeving, welzijn en duurzaamheid. Of een bedrijf dat een sterke visie heeft.

Kortom, wil je goed voorbereiden op de toekomst? Ga vandaag nog aan de slag met transformationeel leiderschap.